Reconstructie Holierhoek en Woudhoek
Geschiedenis en protesten
De besluitvorming over de reconstructie van de deelplannen Holierhoek en Woudhoek heeft al lang geleden plaats gevonden. De inrichtingsplannen die er voor het gebied aan de rand van de bebouwing van Vlaardingen zijn bedacht zijn door aanhoudende kritiek vanuit Vlaardingen meerdere malen aangepast. Hierdoor is het oorspronkelijke plan waar bijna het hele stuk van deze polder gelegen tussen de Vlaardingse Vaart, Breeweg, Holyweg en Zweth ingericht zou worden als één grote recreatieplas flink bijgesteld. Van een grote plas naar een kleinere plas, met bos en zonder bos en uiteindelijk met hier en daar bos en hier en daar een plas. De gemeente Vlaardingen heeft vanaf het begin geageerd tegen de plannen die door de Reconstructiecommissie Midden-Delfland waren bedacht. Vlaardingen wilde de agrarische functie behouden. Vele ingezonden brieven en artikelen in de lokale pers zijn gewijd aan dit gebied.
Er is in 1987 nog een handtekeningenactie gestart onder Woudwegbewoners om er voor te zorgen dat de boeren hier konden blijven. Rond de zesduizend mensen hebben toen getekend tegen de aanleg van plassen en bomen. Deze actie was op touw gezet door de achtjarige Jan Dankier die gezien zijn leeftijd toch één van de toekomstige gebruikers zou moeten worden. Woordvoerder Verhagen van de Reconstructiecommissie liet weten dat er weliswaar nog inspraak mogelijk was maar voegde daar meteen aan toe dat de agrarische functie niet behouden kon blijven. Verhagen zei verder dat je van goeden huize moest komen om te voorkomen dat de Holierhoekse polder niet onder water gezet zou worden. Dergelijke reacties zijn eigenlijk bijzonder vreemd, de plannen worden tenslotte gemaakt voor de bewoners van Vlaardingen en als die aangeven geen surfplas te willen en geen bomen en daarnaast vinden dat deze polder nu al een recreatieve functie heeft en dat men hoogstens nog een voetpad of fietspad langs de Zweth zou willen zien waarom gaat men dan toch door met deze geldverslindende plannen. Ook de Weidevogelwacht Delft maakt zich ernstig zorgen over de plannen voor de recreatiegebieden en vreest in 1988 al voor de definitieve ondergang van de weidevogels in dit gebied.
Buffer tegen stadsuitbreiding
De Reconstructiecommissie dacht met deze plannen met veel water en bomen verdere groei van de steden in het landelijk Midden-Delfland gebied te kunnen voorkomen. Inmiddels weten ze in Vlaardingen wel beter, bebouwing van de nu recreatief ingerichte Broekpolder blijft ook maar steeds weer terugkomen in allerlei regioplannen. Misschien is het juist wel een nadeel al die bomen en plassen, je hoeft alleen nog de huizen erin te zetten en je hebt een nieuwe lommerrijke woonwijk gecreëerd. Voor deelplan Holierhoek lijkt het tij echter niet meer te keren, de boeren zijn allemaal weggejaagd, gestopt of vertrokken. Gelukkig zijn er nog een paar boeren die als hobby een aantal koeien en schapen houden. De uitspraak “De babyboomers richten in het Veenweidelandschap van Nederland evenveel schade aan als de Taliban aan het culturele erfgoed van Afghanistan.” van de bekende landschapsarchitect Adriaan Geuze is in Midden-Delfland ook van toepassing. Adriaan Geuze is onder andere bekend van zijn 8 meter hoge opblaaskoeien die langs de snelwegen in Nederland hebben gestaan als protest tegen de verrommeling van het Nederlandse landschap. Volgens hem wordt er tegenwoordig zeer onzorgvuldig omgegaan met het landschap dat onze voorouders met zoveel zorg hebben gebouwd en onderhouden en dat is een waarheid als een koe.
Woudweg is monument
Vele mensen genieten hier nog van het authentieke landschap. Fietsend of wandelend, met verrekijker en fototoestel turend naar de kievieten vrezen zij net als de bewoners de toekomst van dit gebied. Er is nog steeds nauwelijks een positief geluid te horen over de al gerealiseerde zaken in dit gebied zoals de stukjes bos en de Olsthoornplas. De wens voor het beter ontsluiten van dit gebied bestaat uiteraard wel bij de inwoners van Vlaardingen maar men denkt daarbij aan dat ene fietspad en wandelpad langs de Zweth of de Holyweg tussen het Zonnehoeve fietspad en de Breeweg met eventueel nog een aftakking bij de halverwege gelegen boerderij naar de Holywijk. Je kan dan optimaal genieten van het prachtige eeuwenoude polderlandschap met vergezichten en weidevogels maar helaas zullen bovenstaande zaken niet meer mogelijk zijn in de toekomst als de plannen onverkort worden uitgevoerd. “Haast u naar de Holierhoekse polder” stond er ooit boven een ingezonden stuk in een Vlaardingse krant, die kop geldt nog steeds voor mensen die willen genieten van dit unieke stukje cultureel erfgoed. Was dit deel van Midden-Delfland maar een gebouw, dan zou er niet zo onzorgvuldig mee worden omgesprongen. De woudweg, is gelegen in de deelplangebieden Holierhoek en Woudhoek met het zandlichaam van de A4 als scheidslijn tussen de plangebieden. Deze Woudweg zou eigenlijk van het begin tot het eind de monumentenstatus moeten krijgen maar helaas bestaat dat niet voor een weg. De eeuwenoude geriefbosjes, de weidevogels, de knotwilgen, de oude boerderijen en schuren, de hekken met stichtelijke opschriften, de koeien, de schapen, de sloten en weilanden en natuurlijk de boeren bepalen tot nu toe het beeld van deze zich door het landschap slingerende weg, dit tot grote tevredenheid van vele recreanten.
Reconstructie deelplan Holierhoek
De uitvoering van de plannen is een aantal jaren geleden al van start gegaan. De nieuwste kaart van deelplan Holierhoek van de Dienst Landelijk Gebied (DLG) van het Ministerie van LNV laat zien dat er nog heel wat te doen is voordat de reconstructie hier is afgerond. Het is daarom misschien nog niet te laat om toch deelplan Holierhoek aan te passen aan de wensen van de gebruikers. Op het nieuwste kaartje van mei 2005 van de DLG van het Ministerie van LNV is de toekomstige geplande inrichting te zien.
Parkeerplaatsen
Zoals op het kaartje is te zien zijn er nog steeds plannen voor de aanleg van drie parkeerplaatsen in deelgebied Holierhoek. Dit lijkt volledig in strijd met het extensieve karakter wat dit gebied in de toekomst moet gaan krijgen waarbij plaats is ingeruimd voor recreatie, natuur en landbouw. Dit gebied is absoluut niet geschikt om recreanten met auto’s aan te trekken en lijkt mij juist bedoeld voor recreanten uit de directe omgeving. De infrastructuur is niet berekend op recreatief autoverkeer en is nu door het sluipverkeer al zwaar overbelast. Een verdere toename van het verkeer is hier dan ook absoluut ongewenst. De schilderachtige weggetjes zoals de Woudweg en de Holyweg trekken vele wandelende en fietsende recreanten aan die hier voor de polder komen, voor het weidse uitzicht. Als het dan toch noodzakelijk is om te voorzien in parkeergelegenheid dan kan voor deelplan Holierhoek de vlakbij gelegen parkeerplaats bij de begraafplaats in de Holywijk daar uitstekend in voorzien. Met een paar parkeerplaatsborden creëer je eenvoudig een goedkope oplossing voor de mensen die toch met de auto hierheen komen.
Nog meer bos
Op het kaartje zijn verschillende percelen met bos aangegeven die nog moeten worden aangelegd. Verdere aanleg van bospercelen is echter absoluut ongewenst. Zoals het in het blad MUSIS van april 2004 zo mooi staat geschreven: “Bossen doen de beleving van de open ruimte teloor gaan” en “Bossen ondermijnen het Hollandse karakter” en “bossen doen het open landschap te niet, het valt ten prooi aan verstedelijking zonder dat er gebouwd wordt”. De enige voorstanders van de bospercelen lijken de plannenmakers te zijn, er is geen enkel positief geluid te horen over het al aangelegde bos. Naast het visuele aspect speelt ook mee dat die bossen het gevoel van openheid, wat ook voor de weidevogels belangrijk is, wegnemen. De al in 1988 door de Weidevogelwacht Delft voorspelde teloorgang van de weidevogels lijkt nu inderdaad in rap tempo bewaarheid te worden. Zag je in ander jaren nog weleens tien kievieten een paar kraaien verjagen bij hun nesten, tegenwoordig zijn de aantallen kraaien soms al te groot voor de aantallen kievieten. Kraaien hebben aan de stukken bos een prima plek om te rusten en te nestelen waardoor het natuurlijke wankele polderevenwicht verloren dreigt te gaan. Ook de vos is blij met die stukken bos om te schuilen en zijn jongen groot te brengen. Deze predatoren van weidevogels krijgen door een onnadenkende reconstructie van dit gebied te veel ruimte wat het einde van de weidevogelstand zal betekenen. De geplande nog aan te leggen bospercelen in dit gebied zouden dan ook geschrapt moeten worden uit het plan en niet meer moeten worden aangelegd. Er is hier al te veel bos.
Aanleg moeras
Op het kaartje zijn verder verschillende stukken aangegeven als “rietruigte en rietmoeras”. Het is niet helemaal duidelijk wat hiermee bedoeld wordt en hoe deze percelen er dan uit gaan zien maar de nu nog talrijk aanwezige weidevogels zullen ook door de aanleg van rietvelden verdwijnen. Juist deze weidevogels zijn essentieel en bepalend voor de natuurwaarde van deze polder. Het verdwijnen van het extensief beheerde grasland betekent ook het verdwijnen van de weidevogels. Waar watervogels als de waterhoen en vooral de meerkoet zich ook moeiteloos weten te handhaven in de stad is dit bij weidevogels uitgesloten. Op het grasland hier in de Holierhoekse polder vinden ze hun voedsel en maken ze hun nesten. Juist deze vogels die de laatste tijd terecht enorm in de belangstelling staan (Nederland Gruttoland) zouden van de omvorming eerder moeten profiteren dan nadeel ondervinden. Wandelend of fietsend over het fietspad langs boerderij de Zonnehoeve, de Holyweg, de Woudweg en de Breeweg was te zien dat 2005 een goed weidevogeljaar was. Vele kieviten en scholeksters maar ook de zeldzamere grutto (zeker 3 paartjes rond het genoemde fietspad) en de nog zeldzamere tureluur (2 paartjes) kon je daar waarnemen. Wat zou het mooi zijn als recreanten ook in de toekomst nog kunnen genieten van door de lucht buitelende kievieten en het GRUTTO-GRUTTO geluid in dit gebied. Het is hiervoor wel noodzakelijk dat er zoveel mogelijk weidegebied gehandhaafd blijft. Rietruigtes en rietmoeras voegen niets toe aan het kleine stukje polder terwijl de verandering in de bestemmingen van de percelen voor een ongewenste versnippering zorgt waardoor het gedaan is met de habitat van de weidevogels in de Holierhoekse polder. De Agrarische natuurvereniging Vockestaert kan ongetwijfeld vertellen hoe de plannen ten gunste van de weidevogels kunnen worden verbeterd. Deze vereniging van boeren en burgers zet zich met succes o.a. in voor de weidevogels in Midden-Delfland.
Boerderijen in het bos
Lopend of fietsend langs de Trekkade kom je nog langs de oude boerderij genaamd Zonnehoeve. De aanblik van de boerderij met het weiland ernaast waarop schapen met dartele lammetjes ieder jaar het voorjaar aankondigen zorgen voor een uniek oud Hollands plaatje. Ook dit weiland wordt volgens de plannen omgevormd tot riet. Bij een boerderij is het natuurlijk noodzakelijk dat er weiland omheen ligt. Juist vanaf de Trekkade gezien geeft dit een prachtig uitzicht wat absoluut behouden moet blijven voor de toekomst. De tekenaars van deze plannen hebben niet ter plekke gekeken wat voor gevolgen hun plannen zullen hebben anders kan je zoiets niet bedenken. Het is daarom absoluut onaanvaardbaar dat dit weiland wordt opgeofferd voor een stuk riet. Het pad wat hier gesitueerd is kan beter naar het huis aan de andere kant van het perceel worden verplaatst en daar aansluiten op het fietspad achter de Reigerhof, als het al noodzakelijk is om hier een pad aan te leggen wat ik zeer betwijfel.
Nog meer plassen
De al gegraven Olsthoornplas is precies op de plek gegraven waar eens een prachtige eeuwenoude kreekrug uit het landschap oprees. Op het kaartje is te zien dat er nog een breed water gepland is, en deels al aangelegd, vanaf de Holyweg naar de boerderij van Langelaan. Ook dit betekent weer het verdwijnen van een stuk cultuurhistorie. Waar je nu juist de geschiedenis van dit gebied kan zien door de verhoging in het land lijkt dit door deze plannen juist zoveel mogelijk te moeten verdwijnen. Voor de aanleg van deze nieuwe sloot zijn zelfs een aantal oude knotwilgen omgezaagd en gerooid. Het is niet bekend of hiervoor wel een kapvergunning is afgegeven. Deze nieuwe sloot een paar meter omleggen kwam blijkbaar niet in het hoofd van de plannenmakers op. Het lijkt wel alsof bewust de geschiedenis uit dit gebied wordt weggesneden. Ook in de Woudweg is een plas ingetekend op de plaats van de duidelijk zichtbare kreekrug. Uiteraard moet ook hier de kreekrug als stille getuige van de geschiedenis van deze polder gespaard worden. Leg desnoods het wandel- of fietspad dan aan op deze rug waardoor je het verleden juist benadrukt in plaats van het weg te halen. Dit is ongetwijfeld ook met het oog op toekomstig onderhoud van de paden een voordeliger oplossing omdat paden op de kreekrug niet zullen verzakken. Beter is het echter om deze paden helemaal niet aan te leggen.
Te veel paden
Vanaf het begin van het fietspad langs de Zonnehoeve zijn twee wandelpaden door het land getekend die grotendeels parallel aan elkaar op nog geen 100 meter uit elkaar lopen richting de boerderij van Langelaan. Ter hoogte van deze boerderij komen ze weer bij elkaar en komt er ook op slechts 100 meter afstand een fietspad parallel lopend richting Breeweg. holierhoek. Deze brij aan paden zou beter samengevoegd kunnen worden. Op deze manier kan je slechts genieten van de fietsers en voetgangers op de omringende paden in plaats van te kunnen genieten van de polder. In een bos is zoiets misschien wel aardig, door de begroeiing ontbreekt het zicht op andere paden, maar in een prachtig polderlandschap als in dit gebied staan die paden als een vlag op een strontschuit om maar eens een toepasselijk gezegde van stal te halen. De beperkte afstand tussen de paden zorgt ook weer voor het verdwijnen van de weidevogels. De resterende afstand tussen de paden is namelijk te klein om nog als broedplaats te dienen voor deze vogels.
Afsluiting Woudweg
De geplande afsluiting van de Woudweg ter hoogte van het zandlichaam van de A4 zal voor een te grote verkeersdruk op de Oostveenseweg leiden. Het zou beter zijn als Vlaardingen en Schiedam een verbindingsweg aanleggen tussen de wijken Holy en Woudhoek waardoor het sluipverkeer tussen Vlaardingen en Schiedam wat van de Woudweg gebruik maakt een alternatief geboden wordt. De drukte op de Woudweg is niet alleen in de spits een probleem, ook daarbuiten komt er erg veel verkeer wat er niet hoort waardoor fietsen vaak een hachelijke zaak is op de Woudweg. Deze problemen zullen zich zonder verbindingsweg tussen Holy en Schiedam ongetwijfeld gaan verplaatsen naar de Oostveenseweg. Dit is een ongewenst neveneffect van deze afsluiting.
Einde rust langs de Zweth
De paden gelegen langs de Zweth zorgen ervoor dat de kwetsbare natuur het hier zwaar te verduren zal krijgen. Het zou wel eens een erg druk pad kunnen worden waar mensen hun hond gaan uitlaten met alle desastreuze gevolgen voor de flora en fauna in deze ecologisch belangrijke zone. Het is ook niet te verklaren dat juist langs delen van de Zweth die volgens natuurkenners juist zo waardevol is een pad is gepland. Er zou meer rekening gehouden moeten worden met de huidige waarde van het gebied en vooral de aanwezige zeldzame en beschermde rode lijst soorten als koffiebloem, grutto en tureluur, om er maar eens een paar te noemen, zouden een betere bescherming moeten krijgen om ze niet verloren te laten gaan voor de Holierhoekse polder. Het is te hopen dat er nog een forse bijstelling komt van de plannen zodat dit unieke stukje Hollands landschap niet nog meer wordt aangetast.
Reconstructie deelplan woudhoek
In dit deelplan is op dit moment nog weinig gebeurd in het kader van de reconstructie. Behalve een fietspad tussen de bebouwde kom van Schiedam en de Woudweg en daarnaast de hoek grond gelegen tussen Schiedam, dit fietspad, het zandlichaam van de A4 en de Woudweg is alles nog zoals het hoort en zoals het al eeuwenlang is.
Woudwegbos
Ook in het Schiedamse deel van de Woudweg is bos gepland. Naast de hierboven beschreven hoek land waar multifunctioneel bos moet komen zijn hier grote stukken met natuurbos gepland. Ook rondom een aantal karakteristieke boerderijen wordt bos aangelegd waardoor de samenhang met het oude landschap geheel verloren gaat. Langs de Harreweg zijn ook grote stukken natuurbos voorzien. Het lijkt erop dat de percelen worden vol gezet met rijen bomen zonder dat er ook maar één pad doorheen loopt. Dit bos staat dus alleen in de weg en verstoort het weidse uitzicht.
Paden, rietruigte en rietmoeras
Ook in dit deel van de Woudweg wordt weer een overdaad aan paden aangelegd die bovendien door ingrepen in de huidige rechte kavels zorgen voor onherstelbare vernietiging van de cultuurhistorie. Hoewel in het Schiedamse deel van de Woudweg ruimte voor een paar boeren zal blijven, wordt bijna alles gelegen tussen de bebouwing van Schiedam en de Woudweg wat niet de bestemming bos krijgt omgevormd tot rietruigte. Er is aan die kant van de weg geen plaats meer voor schapen en koeien op een paar miniperceeltjes na.
Stalletjes en schuren
De verschillende kleine stalletjes en schuurtjes die als stille getuigen van een agrarisch verleden nog her en der in het land staan langs de Woudweg zullen binnenkort bijna allemaal gaan verdwijnen. Vaak is er een dak van asbesthoudende platen waardoor er wel wat moet gebeuren om de schuur te behouden, dit geldt echter niet voor alle schuurtjes want sommige schuren hebben een pannendak en een varkenshok heeft zelfs een betonnen dak. Gelukkig wordt de mooiste schuur gespaard. Deze schuur met zwart geteerde verweerde planken en een rood pannendak is nog steeds in gebruik voor koeien en schapen. Een steenuilenpaartje heeft deze schuur ook al jaren in gebruik als nestelplaats. Na een artikel over deze schuur in het Rotterdams Dagblad en vragen over sloopplannen van deze schuur aan de secretaris van de Reconstructiecommissie Midden-Delfland is in overleg met het Recreatieschap Midden-Delfland (de toekomstige beheerder van dit perceel) besloten om de schuur niet te slopen. De schuur zal worden opgeknapt door de Reconstructiecommissie waardoor een stukje prominent aanwezige cultuurhistorie bewaard blijft.
Beschermd plattelandsgezicht
De Holyweg is in het verleden weleens opgeschoven bij aanleg van de Holywijk waardoor vooral de rijen knotwilgen hier het sfeervolle beeld bepalen. De Woudweg is zonder twijfel één van de mooiste, zo niet het allermooiste, plekje in Midden-Delfland. Waar ’t Woudt gelegen aan de andere kant van Midden-Delfland, terecht, de status beschermd dorpsgezicht heeft, bestaat er voor de hoge ensemblewaarde van de Woudweg geen enkele bescherming. De Woudweg is met ruime voorsprong de mooiste polderweg in Midden-Delfland waar het verleden nog voortleeft naast het heden met al het moois wat de boerennatuur te bieden heeft. Koeien, schapen met lammetjes, geriefbosjes, schuurtjes, bruggetjes, knotwilgen, boeren, fluitenkruid, weidevogels, boerderijen, oude hekken, zwanebloemen, kikkers, uilen, slootjes, weiland, weidsheid, schoonheid, enz. Door de dreigende reconstructie en door de, misschien begrijpelijke, relatieve desinteresse van de steden Vlaardingen en Schiedam heeft de tijd hier stil gestaan zo lijkt het. Het Schiedamse deel heeft zelfs geen lantarenpalen. Vooral de Woudweg verdient een beter lot dan te verworden tot een bosweg in een stadspark.
Een beter plan
De in de plannen blijkbaar gewenste verwevenheid van landbouw, recreatie en natuur is wel mogelijk maar dan naast elkaar en niet door elkaar. Hierbij moet echter niet een park als uitgangspunt dienen maar juist het cultuurhistorisch waardevolle Hollandse veenweidelandschap. Zorg ervoor dat overblijvende percelen met agrarische bestemming ook in de toekomst rendabel te gebruiken zijn zodat de kosten voor onderhoud niet op het budget van de toekomstige beheerder van dit gebied drukken. Kleine stukken land, doorsnijding met verschillende paden en grillige vormen van het land zullen zorgen voor een afnemende belangstelling uit de agrarische hoek met alle financiële gevolgen voor de beheerskosten in de toekomst. Benadruk juist het historische landschap door gebruik te maken van de kreekruggen voor paden en vervang de hoeken bos door rijen knotwilgen langs de nieuwe paden waardoor het idee van een leuk oud dijkje ontstaat. Dit tast de openheid en weidsheid van het landschap niet aan want dat is wat de meeste mensen juist zo aanspreekt in dit gebied. Te veel paden zorgt ook voor een afname van het weidse poldergevoel waardoor de huidige liefhebbers zich hier niet meer thuis zullen voelen. Het is niet te hopen dat je in de toekomst alleen nog kan genieten van de sfeer van dit gebied door Paul Meuldijk’s boek over de Holierhoekse en Zouteveense polder door te bladeren. Park Woudweg zal ongetwijfeld recreanten aantrekken maar de vele huidige liefhebbers zullen hun heil wel ergens anders moeten gaan zoeken. Wat weg is komt hier nooit meer terug.
Bronnen:
- Kaart Dienst Landelijk Gebied, Abtswoude – Woudhoek, mei 2005
- Kaart Dienst Landelijk Gebied, Abtswoude – Holierhoek, mei 2005
- Reconstructie Holierhoekse polder, Kees Moerman, Midden-Delfkrant nr 110, juni 2003, Midden-Delfland vereniging
- Musis, jaargang 10, april 2004, ISSN 1568-9751
- Actie tot behoud van boerenschuur, Rotterdams Dagblad, 10 maart 2005
- Brief DLG, Behoud schuur langs Woudweg, 2 juni 2005
Juni 2005